وظایف ما در شب‌های قدر

شب های قدر اعمال و و ظایفی دارد که در اینجا به اعمال مشترکه در این شب ها اشاره می کنیم تا کسانی که طالب خوش بختی و سعادت هستند، به انجام آنها بپردازند:

1. غسل

شست و شویى کن و آنگه به خرابات خرام

تا نگردد ز تو این دیر خراب آلوده (1)

جهت پاکیزگى جسم و صفاى روح و روان ، مستحب است(2) به نیت شب قدر و با قصد تقرب به خدا در اول آن شب ، غسل انجام شود.(3)

سید ابن طاووس در اقبال به سند خود از امام صادق (علیه السلام ) روایت مى کند که پیامبر (صلى الله علیه و آله) در دهه آخر ماه رمضان هر شب غسل مى کرد.(4)

2. احیا و شب زنده دارى

حضرت باقر العلوم (علیه السلام ) به نقل از آباء کرامش نقل مى کند:

((رسول خدا (صلى الله علیه و آله) نهى کرد که از شب بیست و یکم و شب بیست و سوم ، غفلت شود و نهى کرد که کسى در آن شب بخوابد.))(5)

شبى که تلاوت قرآن (هر قدر میسور باشد) در آن شب ، بهترین ذکر است، به خصوص تلاوت سوره هاى ((یس ))، ((عنکبوت ))، ((روم ))، ((دخان ))

 یحیى بن علاء گوید: ((حضرت صادق (علیه السلام ) سخت بیمار بود، دستور داد او را به مسجد رسول خدا (صلى الله علیه و آله) بردند. آنجا تا صبح شب بیست و سوم ماه رمضان بیتوته کرد.))(6)

براى انسان مومن ، سزاوار نیست تا در شبى که آسمانیان میهمان او شده اند، حجاب غفلت به روى خویش اندازد و خود را از همنشینى با آنها محروم سازد؛ لذا مستحب است، آن شب را تا صبحگاهان شب زنده دارى نماید و این خود نوعى مبارزه با خمودگى و سستى و خواب سنگینى است که انسان را از هدف هاى عالى اش باز مى دارد و از همه مهم تر این که طریق شکستن شب و خاتمه دادن به حاکمیت ظلمت را به ما مى آموزد و آدمى را به مقام ((محمود)) مى رساند.

مگو شبى به عبادت چگونه روز کنم                که دوست را ننماید، شب وصال ، دراز

بر آر دست تضرع ، ببار اشک ندم                    ز بى نیاز بخواه ، آنچه بایدت بى ناز

 3. شناخت شان قرآن

4. تلاوت قرآن

چه لذت بخش است که در شب نزول قرآن ، کنار چشمه سار کلام وحى خاضعانه بنشینیم و دل و قلب تشنه را از آن سیراب نماییم . و چه شیرین و شور آفرین است لحظه فرا رسیدن وقت دیدار و عروج که مریضان و دردمندان در ساحت قرآن دست نیاز بلند مى کنند و زمزمه ((القرآن شفاء)) را سر مى دهند.

شبى که تلاوت قرآن (هر قدر میسور باشد) در آن شب ، بهترین ذکر است، به خصوص تلاوت سوره هاى ((یس ))، ((عنکبوت ))، ((روم ))، ((دخان )).

در تلاوت قرآن، اولین نکته اى که لازم است مورد توجه قرار گیرد، الهام گرفتن از آن براى تقویت فکر و اندیشه و ایمان و شناخت مبداء و معاد و یافتن راه سعادت و فلاح و قرب الى الله است و دومین نکته، اهداى ثواب آن به اروح طیبه انبیا و ائمه هدى (علیهم السلام ) و شهدا و صلحا و علما و گذشتگان به خصوص بنیان گذاران مراکز مذهبى که خود سبب مضاعف شدن ثواب مى گردد و سومین نکته ، رعایت آداب قرائت است .

5. توبه و استغفار

چه فرصتى بهتر از شب قدر براى آشتى کردن با خدا و بازگشت به سوى او، شبى که مى توان آبرومندان درگاه حق و ملائکه و روح و قرآن را واسطه قرار داد و آن گاه با دلى سرشار از امید به رحمت و مغفرت، متوجه رب العالمین شد؛ به حق ، شب قدر، شب توبه و بازگشت به سوى خداست که :

ان الله یحب التوابین و یحب المتطهرین .(7)

به راستى خدا افرادى را که پى در پى توبه و استغفار مى کنند و نیز طهارت جویان و پاکى طلبان را دوست دارد.

 در بعضى از اخبار آمده است ، زمانى که فرد گنهکار از کرده خود پشیمان شد و به سوى خدا بازگشت و گفت :

خدایا من بد کردم . خداوند متعال مى فرماید: من آن را پوشاندم .

فیقول : ((الهى انا ندمت ؛ من پشیمان شدم .))

خداوند مى فرماید:

((و انا قبلت ؛ من هم قبول کردم .))

و مى فرماید:

ایها الشاب ، اذا تبت ثم نقضت ، فلا تستحى ان ترجع الینا؛

اى جوان ! چنان چه توبه کردى و شکستى ، از این که دوباره به سوى ما باز گردى شرمگین مباش .

و اذا انقضت ثانیا، فلا تستحى او ...

((هر گاه براى دومین بار توبه خود را شکستى ، شرمگین مباش و مبادا حیا تو را از بازگشت به سوى ما براى سومین بار باز دارد و اگر بار سوم هم توبه خود را شکستى ، باز هم براى چهارمین بار به سوى ما باز گرد.))

((منم بخشنده اى که بخل نمى ورزم .))

((منم حلیم و بردبارى که عجله نمى کنم .))

خداوندا، من در حالى که بنده آستان بوس تو بودم ، شب را به پایان بردم ، مرا اندیشه سود و زیانى براى خویشتن نیست و قدرت آن را در خود نمى بینم که بدى را از خویش دور نمایم ، این اعتراف را به زیان خود و به سبب ناتوانى و درماندگى مى کنم ، پس از تو مى خواهم که بر محمد و آل او رحمت فرستى و آنچه را که از آمرزش به من و همگى زن و مرد مؤ من نوید داده اى ، به انجام رسان

((منم آن که بر گناهان پرده مى افکنم و توبه کنندگان را مى پذیرم و از خطاکاران در مى گذرم و به پشیمانان رحم مى نمایم و منم ارحم الراحمین .))

((چه کسى به درگاه ما آمد و او را رد کردیم ؟))

((چه کسى به ما پناه آورد و ما او را رد کردیم ؟))

((چه کسى به نزد ما بازگشت که او را نپذیرفتیم ؟))

((چه کسى از ما خواهشى کرد که به او عطا نکرده باشیم ؟))

((چه کسى از ما طلب آمرزش کرد که ما او را نیامرزیده باشیم ؟)

((منم خدایى که گناهان را مى آمرزم و عیب ها را مى پوشانم و اندوهناکان را یارى مى رسانم و بر گریه کننده و زارى کننده رحم مى کنم و منم داناى امور آشکار و نهان .))(8)

6. خواندن دعاى جوشن کبیر و دیگر ادعیه ماثوره

از جمله :

اللهم انى امسیت لک عبدا داخرا، لا املک لنفسى نفعا و لا ضرا و ....(9)

خداوندا، من در حالى که بنده آستان بوس تو بودم ، شب را به پایان بردم ، مرا اندیشه سود و زیانى براى خویشتن نیست و قدرت آن را در خود نمى بینم که بدى را از خویش دور نمایم ، این اعتراف را به زیان خود و به سبب ناتوانى و درماندگى مى کنم ، پس از تو مى خواهم که بر محمد و آل او رحمت فرستى و آنچه را که از آمرزش به من و همگى زن و مرد مؤ من نوید داده اى ، به انجام رسان و نعمت خود را بر این بنده فقیر و بیچاره و ناتون ، کامل گردان ؛ خداوندا، مرا از یاد خود فراموشى مده ، به خاطر آنچه که به من ارزانى داشته اى و مرا بى خبر از احسان و نومید از رحمتت قرار مده ، هر چند سستى در نهان و آشکار و سلامت و بیمارى و سختى و آسودگى از سوى من بوده باشد، که تو دعاى ما را مى شنوى و اجابت خواهى کرد.))

پی نوشت ها:

1.حافظ.

2.یحیى بن سعید در نزهه الناظر، ص 14. غسل هاى مستحبى را 45 غسل مى داند.

3.وسائل الشیعه ، ج 2، ص 936.

4.سید محسن امین ، مفتاح الجنات ، ج 3، ص 283.

5.دعائم الاسلام ، ج 1، ص 281 و بحارالانوار، ج 97، ص 4.

6.امالى طوسى ، ص 676 و بحارالانوار، ج 97، ص 4.

7.بقره (2) آیه 222.

8.الطریق الى الله ، ص 172 و 173.

9.کفعمى ، المصباح ، ص 585 و بحارالانوار، ج 95، ص 148.

بخش عترت و سیره تبیان

---

منبع:

شب قدر (اعمال و فضیلت)

ناصر باقرى بیدهندى